Arter'de Bill Fontana'nın eserlerini deneyimlenmek için son günler

Arter’in “Sesli Dizi” serisi kapsamında Melih Fereli küratörlüğünde gerçekleştirdiği beşinci sergisi, kurumun Bill Fontana’ya özel sipariş ettiği İo’nun Yeni Sesi isimli çok kanallı ses/video yerleştirmesini Karbon’da izleyiciyle buluşturuyor. Dünya prömiyerini Arter’de yapan İo’nun Yeni Sesi, kırk yılı aşkın bir süreyi kapsayan sanatsal üretimi boyunca gündelik hayatımızı çevreleyen gizli müziğin inceliklerini açığa çıkaran sanatçının Türkiye’deki ilk kişisel sergisi olma özelliği de taşıyor. Fontana’nın, bir sesin “ürettiği” imaja ve bir imajın “yarattığı” sese yönelik araştırmalarına odaklanan Acoustical Visions [Akustik Görüntüler] başlıklı serisine önemli bir ekleme niteliği taşıyan bu etkileyici eser, serginin yapımı ve yapıtın Arter Koleksiyonu’na dahil edilmesi süreciyle ilgili finansman ihtiyacının tümünü karşılayan Grundig’in değerli katkılarıylaizleyiciyle buluşuyor. 

İo’nun Yeni Sesi için Bill Fontana’nın 8 kanallı dijital kayıt cihazı, akustik mikrofonlar, hidrofonlar ve ivmeölçerlerden oluşan taşınabilir kayıt stüdyosu aracılığıyla İstanbul’da topladığı ses verilerinin “yeniden konumlandırılması”, bu seslerin gece hoparlörlerle Yerebatan Sarnıcı’nda yayınlanması yoluyla gerçekleştirildi. Böylece yapının devasa boşluğundan/kubbelerinden çok çeşitli yankılar elde edilerek sanatçının “yeni(den) ses(lendirme)” adını verdiği bir yöntemle nihai kompozisyon olarak kaydedildi. 

Arter’in performans salonlarından Karbon’un gelişmiş teknik altyapısı sayesinde ziyaretçilerin zaman ve mekân algısını kuşatan İo’nun Yeni Sesi, Boğaz’daki ve Şerefiye Sarnıcı’ndaki kayıtlara dayanılarak gerçekleştirilmiş işitsel ve görsel kompozisyonlardan oluşan duyumsal ve dinamik bir dünya yaratıyor. Ziyaretçiler Karbon’a girer girmez karşı duvarda Şerefiye Sarnıcı’ndan görsellerin yer aldığı çok büyük bir projeksiyon perdesine doğru yönlendiriliyor.Serginin bu katmanında görselliğe ilâveten, Fontana’nın Şerefiye Sarnıcı’nda yaptığı ambisonik ses kayıtları bu duvara yakın konumlanan sekiz hoparlörlük bir matris üzerinden duyuluyor. Karbon’un mîmârisine mükemmel şekilde uyarlanmış “patlamış bir küpü” andıran perdelerüzerinde sunulan imajlar ve mekânla bütünleşmiş ses çeşitliliği ise, sanatçının farklı yerlerden elde ettiği verileri hem ses hem de görüntü bağlamında araştırılmaya değer son derece büyüleyici bir mecra olan su aracılığıyla bir araya getiriyor.

SESSİZ YANKILAR: NOTRE-DAME

Bill Fontana, Sessiz Yankılar: Notre-Dame adlı ses yerleştirmesinde, restorasyonu 2024 yılına kadar devam etmesi planlanan katedralin en eski çanı “Emmanuel”in ve diğer dokuz çanın Paris’in ortam seslerine karşılık veren titreşimlerini Fransız yetkililerin verdiği özel izin sayesinde ve çanların her birine yerleştirdiği ivmeölçerler aracılığıyla kaydederek kendine özgü tarzıyla insan kulağının işitebileceği hâle getirdi. 

Sessiz Yankılar: Notre-Dame, Paris’in mimari ikonlarından Centre Pompidou’da, yapının doğrudan Notre-Dame Katedrali’ne bakan terasına yerleştirilen bir hoparlör sistemiyle canlı olarak yayınlandıktan sonra İstanbul’da izleyicilerle buluşuyor. Eser, John Cage’in “müzik süreğendir; kesintiye uğrayan sadece dinleme eylemidir” düşüncesiyle yakından ilişki kurarken, Arter’e de İstanbul Fransız Kültür Merkezi’nin değerli desteği sayesindeCentre Pompidou’dan sonra projeye ev sahipliği yapan dünya müzelerinin ilki olma ayrıcalığını yaşatıyor.

Arter binasının -3. katında konumlandırılan on hoparlörle ziyaretçilerin keşfine açık bir ses ortamı meydana getirenSessiz Yankılar: Notre-Dame, Bill Fontana’nın Arter’in performans salonlarından Karbon’da sergilenmeye devam eden İo’nun Yeni Sesi başlıklı yapıtıyla eşzamanlı olarakdeneyimlenebiliyor. Centre Pompidou tarafından eserin Paris’teki gösteriminin dokümantasyonu için hazırlanan video ve Fontana’nın Sessiz Yankılar: Notre-Damebaşlıklı ses yerleştirmesiyle bağlantılı olarak ürettiği deneysel videosu da 4 Aralık 2022 tarihine kadar Arter’in Sevgi Gönül Oditoryumu’nda gösteriliyor.

IRCAM - Centre Pompidou’nun sanatçıya özel olarak sipariş ettiği Sessiz Yankılar: Notre-Dame, bu iki kurumun ortak yapımı olarak Bill Fontana Studio, Stephanie Camu ve Southern & Partners Artist Management tarafından hayata geçirildi. Établissement public chargé de la conservation et de la restauration de la cathédrale Notre-Dame de Paris (Notre-Dame Katedrali’nin konservasyonu ve restorasyonundan sorumlu kamu kuruluşu) işbirliğiyle; Hottinger Bruel & Kjaer, des Amis de Notre-Dame ve Orange group desteğiylegerçekleştirilen projenin bilgisayar destekli müzik tasarımınıise Thomas Goepfer ve Dionysios Papanikolaouüstlendi.