Mersad Berber: Bir Bosna Alegorisi

Pera Müzesi’nin düzenlediği “Mersad Berber: Bir Bosna Alegorisi” sergisinin küratörlüğünü Bosna-Hersek’in önde gelen sanat tarihçilerinden Aida Abadžić Hodžić, danışmanlığını ise sanat tarihçi Edward Lucie-Smith üstleniyor. Rönesans’tan Art Nouveau’ya Avrupa güzel sanatının ustalarından ilham alan Mersad Berber’in (1940-2012) ifade gücü ve yeteneğini yansıtan sergide sanatçının Velázquez, Ingres, Klimt gibi sanatçıların yanı sıra Yugoslav ressamlar Bukovac ve Jurkić ile kurduğu diyaloğun izleri görülüyor. Sanatçının Bosna’nın masalsı manzaralarına yaptığı seyahatlerin etkisindeki derin, mat beyazlardan Srebrenitsa’nın karanlık, korkunç çukurlarına geniş bir yelpazedeki eserleri ön plana çıkıyor.

Büyük boyutlu ve karışık teknikler kullandığı eserleriyle tanınan Mersad Berber’in Avrupalı usta sanatçılardan ilham alan eserleri, özgün temaları ve yenilikçi kompozisyon anlayışıyla diğerlerinden farklılaşıyor. Küratör Aida Abadžić Hodžić, ülkesinin çok katmanlı kültürel tarihini tüm karmaşıklığıyla yansıtan resimleriyle Mersad Berber’i, “yerel sanat ortamını dünyadaki eğilimlere açan genç grafik sanatçıların oluşturduğu neslin öncüsü” olarak tanımlıyor.

Sanat sahnesine gösterişli adım

Mersad Berber, 1960’ların başlarında Lübliyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğrenci iken Prešeren Ödülü’ne layık görüldü. Eserleri ilk kez 1961 yılında dönemin saygın sanat etkinliklerinden biri olan Lübliyana Grafik Sanatlar Bienali’nde, dünyanın önde gelen çağdaş grafik sanatçılarının eserleriyle birlikte sergilendi. Berber’in erken dönem çizim ve baskılardan oluşan eserleri, teknik açıdan akademinin etkilerini, tematik olarak ise kültürel geleneklerinin modern bir görsel ifade ile aktarılmasına duyduğu ilgiyi yansıttı.

Farklı kültürler ve gelenekler arasında bağ kurmasını sağlayan eşsiz yeteneği ve tarihsel deneyimin derin katmanlarına inen zekasıyla Berber, Antik dönem, Bizans, Ortaçağ, Rönesans, Barok, Art Nouveau ve Modernizmi buluşup kaynaştırdı, Doğu ve Batı’yı sentezleyerek ona özel bir nitelik kazandırdı. Bu üslup, Avrupa sanatının ustalarına yapılan göndermelerin sıklıkla eski Bosna fotoğraf ve kartpostallarıyla etkileşime sokulduğu 1990’lardaki eserlerinde de sürdü.

Başta Bosna-Hersek olmak üzere, 1990’lardaki savaşta yaşanan tüm trajik olayların işlenişi, Srebrenitsa temasıyla birlikte Berber’in yapıtında doruk noktasına ulaştı. Sanatçı için Srebrenitsa trajedisi “büyük, kadim, ilahilere ait kutsal bir tema” meydana getirdiğinden, bunu eserlerine aktarabilmek için yıllarca çalıştı, gazete fotoğrafları, belgeler, adli tıp raporları, video kayıtları ve kitaplar topladı, Srebrenitsa ve Potočari’yi defalarca ziyaret etti. Bu eserler sadece ölenlere değil, tüm etnik ve dini düşmanlıklara rağmen Balkanlarda yüzyıllarca varlığını devam ettiren çoğulcu kültürün ölümüne yakılan bir ağıt niteliğindeydi.

Berber’in çoğu eserinin merkezinde yer alan metaforu, farklı halkların ve kültürlerin simgesel yaratıklar dağarcığının önemli hayvanlarından biri olan at figürü oluşturuyor. Ne var ki bu figür, Berber’in kendi deyimiyle, gösterişli bir at değil; hayatın her alanıyla derin bağları olan, ağır iş ve evlilikleri, cenaze ve savaşları imleyen, Bosna dağlarından gelen gayretkeş yük beygiridir. Bu atın dışavurum gücünde, çektiği acı ve kusurlu güzelliğinde, Berber’in halkının yaşam öyküsü okunabilir.

“Mersad Berber: Bir Bosna Alegorisi” sergisi 07 Mayıs 2017 tarihine kadar ziyaret edilebilir.