Taksim Maksemi

Osmanlı dönemi İstanbul’unda şehrin su ihtiyacı Halkalı Suları, Kırkçeşme Tesisleri, Üsküdar Suları, Hamidiye Suyu Tesisleri ve Taksim Suyu Tesisleri gibi isale hatları ile karşılanmıştır. Bu hatlar aracılığı ile kaynağından alınan temiz su, kemerler ve kanallar yardımıyla şehre getirilmiş, çökeltme havuzlarında bir süre dinlendirilip temizlendikten sonra maksemlere dağıtılmıştır. Taksim  Cumhuriyet Meydanı’na adını veren Taksim Maksemi, I. Mahmud tarafından yaptırılan Taksim Suyu Tesisleri ile şehre ulaştırılan suyun dağıtıldığı yapıdır. İstiklal Caddesi üzerindeki giriş kapısında yer alan kitabeye göre yapı, I. Mahmud tarafından H. 1145 / M. 1732-33 yılları arasında inşa ettirilmiştir.

Sekizgen planlı ve iki katlı olarak tasarlanan Taksim Maksemi’nde galeriden gelen suyu üç ayrı kola bölerek dağıtan mermer sandık bulunmaktadır. Suyun bölmeleri üzerindeki pirinç lüleler her kola verilen su miktarını ölçmeye yarar. Üç kol için cephede 20, yanda 4 lüle vardır. Tophane-Fındıklı kolu için18 (648 litre), Beyoğlu-Galata kolu için 18 (648 litre) ve Kasımpaşa kolu içinse 5 lüle (180 litre) su dağıtılmıştır.

Taksim Maksemi’ndeki sandığa gelen su, duvardan çıkıntı yapan bir çörtenden (bir çeşit su oluğu) akmaktadır. Çörtenin girişe göre sağ tarafında Kaptan-ı Derya Cezayirli Gazi Hasan Paşa’nın yaptırdığı çeşmelere, diğer tarafında ise Sadrazam Yusuf Paşa’nın yaptırdığı çeşmelere tahsis edilen su miktarı hakkında bilgi veren kitabeler bulunmaktadır. Taksim Maksemi’nin arkasında ise Taksim Su Deposu yer almaktadır. Dikdörtgen planlı deponun içerisinde 24 göz bulunmaktadır; depo, 2.730 m3 su depolama kapasitesine sahiptir.

Uzun yıllar İBB Taksim Cumhuriyet Sanat Galerisi olarak hizmet veren Taksim Maksemi, İBB Miras’ın yürüttüğü kapsamlı restorasyon ve yeniden işlevlendirme çalışmalarının ardından 2024 yılında “İBB Cumhuriyet Müzesi” olarak şehre kazandırılmıştır.